Η Νευρική Ανορεξία συγκαταλέγεται στις Διατροφικές Διαταραχές και μάλιστα είναι πιο επικίνδυνη απ’ όλες μιας και οι ασθενείς προβάλουν πολύ μεγάλη αντίσταση στη θεραπευτική διαδικασία.
Θα έλεγα καλύτερα ότι αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με το βάρος τους. Έτσι, όσο περισσότερο καιρό νοσούν και οι επιπτώσεις του υποσιτισμού επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου, τόσο περισσότερο κινδυνεύει η ζωή τους.
Νευρική Ανορεξία, μια ιστορική αναδρομή
Η πρώτη πρώιμη καταγραφή της Ανορεξίας έγινε το 1689 από τον Richard Morton.
Έπειτα, το 1860, ο Marce περιέγραψε μια παραληρητική υποχονδριακή κατάσταση, αναγνωρίζοντας μόνο τις ψυχολογικές επιπτώσεις στους ασθενείς. Το 1873 έγινε η πρώτη σύγχρονη καταγραφή της Νευρικής Ανορεξίας από τους Charles Laseque και sir William Gull.
Μετά το 1960 και με το σημαντικό έργο της Hilde Bruch, οι ειδικοί της ψυχικής υγείας έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην Νευρική Ανορεξία και τις επιπτώσεις που έχει.
Επιδημιολογία
Η δια βίου επίπτωση της νόσου έχει υπολογιστεί στο 1,2% – 2,2% του πληθυσμού των γυναικών ενώ στους άνδρες το ποσοστό κυμαίνεται στο 0,3%.
Η Νευρική Ανορεξία είναι πολύ πιο συχνότερη στα νέα και έφηβα κορίτσια ηλικίας 15 – 19 ετών. Στο 40% – 50% των περιπτώσεων η έναρξη της νόσους τοποθετείται μεταξύ 16 – 19 ετών. Όσο αφορά το φύλο, προσβάλει σχεδόν κατά αποκλειστικότητα τις γυναίκες.
Η εμφάνιση της Ανορεξίας δεν φαίνεται να παρουσιάζει διαφορές μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Γενικά, το 50% – 70% των πασχόντων αναρρώνει από τη διαταραχή, το 10% – 30% παρουσιάζει μια μικρή βελτίωση και το 25% εξακολουθεί να νοσεί από κάποια μορφή διαταραχής πρόσληψης τροφής. Ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός ότι ένα ποσοστό των ασθενών με Νευρική Ανορεξία μεταπίπτει στην Νευρική Βουλιμία ή σε κάποια άτυπη διαταραχή πρόσληψης τροφής.
Τα καλύτερα ποσοστά ανάρρωσης παρατηρούνται μέσα στα 3 πρώτα χρόνια από την έναρξη της νόσου. Μετά την 6ετία, η πιθανότητα πλήρους ανάρρωσης είναι πολύ μικρή. Η καλή σχέση γονέα-παιδιού και η μικρή διάρκεια της νόσου έχουν θετική επίδραση στην πρόγνωση της.
Το 6% -10% των ασθενών με Νευρική Ανορεξία πεθαίνει ανά δεκαετία νόσησης. Το 15% θα πεθάνει από κάποια αιτία που σχετίζεται με τη διαταραχή. Η αιτία θανάτου κατά 54% ανευρίσκεται σε ιατρικές επιπλοκές, κατά 27% οφείλεται σε αυτοκτονία και το υπόλοιπο 19% σε άλλους λόγους.
Κλινική εικόνα και διάγνωση
Οι πιο συχνές κλινικές εκδηλώσεις της Νευρικής Ανορεξίας είναι:
Η διατροφή
Οι ασθενείς προτιμούν τροφές με χαμηλή θερμιδική αξία. Αποφεύγουν τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε λίπη και υδατάνθρακες. Παρασκευάζουν μόνοι το φαγητό τους για να έχουν τον πλήρη έλεγχο της διαδικασίας.
Συνήθως ζυγίζουν τα τρόφιμα ώστε να υπολογίζουν τον ακριβή αριθμό θερμίδων που θα προσλάβουν. Δεν δοκιμάζουν τα φαγητά ούτε κατά την φάση του μαγειρέματος. Οι γονείς προσπαθούν να ταΐσουν τις έφηβες κόρες τους, οι οποίες συστηματικά αποφεύγουν το φαγητό.
Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία τρώνε υπερβολικά αργά και κρατάνε πολύ ώρα το φαγητό στο στόμα τους. Τα «απαγορευμένα» τρόφιμα συνήθως τα μασάνε και ύστερα τα φτύνουν προκειμένου να λάβουν τη γευστική απόλαυση και όχι τις θερμίδες.
Ανορεξία και η σχέση με το σώμα
Αποτελεί μια από τις βασικότερες εκδηλώσεις της νόσου. Οι ασθενείς θεωρούν το σώμα τους παχύ και δύσμορφο, ακόμα και αν αυτό είναι σκελετωμένο και το βάρος είναι πιο χαμηλά από το κατώτερο του φυσιολογικού.
Η κοιλιά, οι μηροί, οι γλουτοί και το στήθος είναι τα μέρη εκείνα του σώματος για τα οποία εκφράζεται η μεγαλύτερη δυσαρέσκεια. Βιώνουν έντονο άγχος και τις θεωρούν δύσμορφες. Έτσι, φορούν φαρδιά ρούχα για να μην διαγράφεται η σιλουέτα τους. Το πιο αδύνατο σώμα αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο της ύπαρξης τους.
Σωματική άσκηση και Νευρική Ανορεξία
Το 80% των ασθενών στην οξεία φάση της νόσου ασκείται συστηματικά. Συνήθως προϋπάρχει της στέρησης τροφής και παραμένει και μετά την αποκατάσταση του βάρους.
Τα ανορεξικά άτομα χρησιμοποιούν την γυμναστική για να καταναλώσουν περισσότερες θερμίδες και να χάσουν βάρος πιο εύκολα και γρήγορα. Με τη βοήθεια της καθησυχάζονται από τις ενοχές όταν υποκύπτουν στην πείνα και τον φόβο για την αύξηση του βάρους.
Η άσκηση έχει καταναγκαστικό χαρακτήρα αφού οι ασθενείς πιστεύουν ότι πρέπει οπωσδήποτε καθημερινά να εκτελούνται όλες οι ασκήσεις και να συμπληρώνεται συγκεκριμένος χρόνος άσκησης. Επίσης, δρα εθιστικά αφού φέρει συναισθήματα ευδαιμονίας και ανακούφισης σε σχέση με την στέρηση η οποία φέρει ανησυχία και εκνευρισμό.
Ο έλεγχος του βάρους και του σχήματος του σώματος
Η ζυγαριά αποτελεί το αγαπημένο gadget σε όσους πάσχουν από Νευρική Ανορεξία. Ζυγίζονται επανειλημμένα και ελέγχουν τις αναλογίες του σώματος τους με τη βοήθεια του καθρέφτη, της μεζούρας, ακόμα και με τις παλάμες των χεριών.
Ο έλεγχος προκαλεί ανακούφιση και γι’ αυτό συνεχίζεται σαν συμπεριφορά. Ο έλεγχος του σώματος είναι πιο συχνός σε ασθενείς με βουλιμικές συμπεριφορές, ενώ όσοι περιορίζουν την πρόσληψη τροφής αποφεύγουν να κοιτούν το σώμα τους ή να το ελέγχουν.
Τα υπερφαγικά επεισόδια
Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία εξαιτίας τους υποσιτισμού οδηγούνται σε απώλεια ελέγχου της πρόσληψης τροφής και την εκδήλωση του υπερφαγικού επεισοδίου.
Μπορεί να παρατηρηθούν υπερφαγικά επεισόδια με την έναρξη της ανορεκτικής συμπεριφοράς ή κατά την εξέλιξής της. Το υπερφαγικό αποτελεί αιτία απώλειας του ελέγχου στο κομμάτι εκείνο που τα καταφέρνουν καλύτερα και έχει να κάνει με την μειωμένη πρόσληψη φαγητού.
Γλυκά και αλμυρά σνακ, τρόφιμα τα οποία αποφεύγουν να καταναλώνουν στον φόβο της αύξησης του βάρους είναι οι πιο συνηθισμένες επιλογές. Ο εμετός είναι η μέθοδος ελέγχου του υπερφαγικού επεισοδίου. Μεταξύ των υπερφαγικών δεν καταναλώνουν τροφή ή καταναλώνουν ελάχιστα.
Στατιστικά, παρατηρούνται 2 – 3 υπερφαγικά επεισόδια την ημέρα ή σποραδικά κατά τη διάρκεια του μήνα.
Νευρική Ανορεξία και εμετοί
Ακόμα και μια μπουκιά κρέας παραπάνω αρκεί να πυροδοτήσει τον εμετό, εκτός του υπερφαγικού επεισοδίου. Κατευνάζει τον φόβο που βιώνουν οι ασθενείς ότι μπορεί να παχύνουν αν ξεφύγουν από τα στενά όρια του προγράμματος που έχουν θέσει.
Όταν η μείωση της πρόσληψης τροφής δεν μειώνει με τον αρχικό, γρήγορο ρυθμό το βάρος λόγω της πτώσης του μεταβολισμού, οι εμετοί προκαλούνται μετά από κάθε γεύμα. Ο εμετός προκαλείται από τον ερεθισμό της σταφυλής ή της οπισθοφαρυγγικής επιφάνειας με το δάχτυλο ή ένα κουτάλι ή με ένα άλλο επίμηκες αντικείμενο.
Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νερού προκαλεί πιο εύκολα εμετό. Όσοι νοσούν με Νευρική Ανορεξία για πολλά χρόνια μπορούν να προκαλέσουν εμετό με μια απλή πίεση της κοιλιακής χώρας. Μάλιστα, παρά τις σοβαρές καρδιολογικές παρενέργειες, κάποιοι χρησιμοποιούν την φαρμακευτική ουσία ιππεκακουάνα, για να προκαλέσουν εμετό.
Η χρήση καθαρτικών, διουρητικών και άλλων φαρμάκων
Τα καθαρτικά χρησιμοποιούνται ευρέως από άτομα με Νευρική Ανορεξία προκειμένου να τους ανακουφίσουν από τη δυσκοιλιότητα που φέρει ο υποσιτισμός. Οι ασθενείς που οδηγούνται πιο εύκολα σε υπερφαγικά ακολουθούν τέτοιου είδους πρακτικές.
Να σημειωθεί ότι τα καθαρκτικά λειτουργούν μόνο στο τελικό τμήμα του παχέος εντέρου αποβάλλοντας μόνο το άπεπτο μέρος των τροφών που έτσι και αλλιώς θα αποβαλλόταν με τις κενώσεις. Τα διουρητικά χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση τους φουσκώματος μετά το υπερφαγικό. Επιλέγονται από ασθενείς που το επάγγελμα ή οι σπουδές τους έχουν σχέση με την υγεία.
Φάρμακα για να αυξήσουν την απώλεια βάρους είναι οι θυροειδικές ορμόνες και τα διαιτητικά φάρμακα. Φυσικά, όλα τα παραπάνω αποτελούν μη αποτελεσματικές μεθόδους ελέγχου του βάρους.
Νευρική Ανορεξία και διαγνωστικά κριτήρια
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία τα διαγνωστικά κριτήρια της νευρικής ανορεξίας είναι:
- Περιορισμός της πρόσληψης τροφής που οδηγεί σε σημαντικά μειωμένο σωματικό βάρος για την ηλικία, την αναπτυξιακή πορεία και τη σωματική υγεία
- Έντονος φόβος αύξησης του βάρους, ακόμα και όταν το άτομο είναι ελλιποβαρές
- Διαταραχή στον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς το βάρος και το σχήμα του σώματος του, υπέρμετρη αξιολόγηση του βάρους και του σχήματος του σώματος, άρνηση της σοβαρότητας του τρέχοντος χαμηλού σωματικού βάρους, διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος.
Τύποι ανορεξίας
Διακρίνονται 2 τύποι Νευρικής Ανορεξίας, ο περιοριστικός και ο υπερφαγικός/καθαρκτικός.
Στον περιοριστικό τύπο, κατά τη διάρκεια του επεισοδίου ο ασθενής δεν εκφράζει αναγκαστικά υπερφαγική ή καθαρτική συμπεριφορά (πχ προκλητός εμετός, κατάχρηση υπακτικών, διουρητικών, υποκλυσμών).
Αντίθετα, στον υπερφαγικό / καθαρκτικό τύπο ο ασθενής εμπλέκεται υποχρεωτικά σε υπερφαγικά επεισόδια και καθαρτική συμπεριφορά με τη χρήση όσων αναφέρθηκαν παραπάνω.
Ιατρικές επιπτώσεις της Νευρικής Ανορεξίας
Οι ιατρικές επιπτώσεις που συνοδεύουν την Νευρική Ανορεξία οφείλονται στον παρατεταμένο υποσιτισμό και πλήττουν το σώμα στο σύνολό του.
Εμφανίζονται μετά από μήνες ή και έτη νόσησης εξαιτίας της σταδιακής μείωσης πρόσληψης τροφής που επιτρέπει στο σώμα να αναπτύξει αντιρροπιστικούς μηχανισμούς. Το άτομο πιστεύει ότι «αντέχει», ότι «δεν θα συμβεί τίποτα σε μένα» ή ότι «οι γιατροί είναι υπερβολικοί».
Οι επιπτώσεις της μειωμένης πρόσληψης τροφής μπορεί να εμφανιστούν και σε οποιονδήποτε άνθρωπο υποσιτίζεται συστηματικά, χωρίς να έχει Νευρική Ανορεξία όπως για παράδειγμα στους απεργούς πείνας. Παρακάτω αναφέρονται όλες οι επιπτώσεις του υποσιτισμού ανά σύστημα του ανθρωπίνου σώματος.
- Καρδιαγγειακό σύστημα (βραδυκαρδία, αρρυθμίες, δομικές και λειτουργικές αλλοιώσεις της καρδιάς, υπόταση και ορθοστατική υπόταση). Έχει υπολογιστεί ότι το 1/3 έως ½ των θανάτων σε ενήλικες που πάσχουν από νευρική ανορεξία οφείλονται σε καρδιαγγειακές επιπλοκές
- Περιφερικό νευρικό σύστημα (νευροπάθεια)
- Δέρμα (ξηροδερμία, υπερτρίχωση – lanugo, υπερακαροτιναιμία, ξηρότητα, λέπτυνση των τριχών της κεφαλής, τριχόπτωση, οιδήματα, δυστροφία νυχιών, κοιλονυχία, γωνιακή χειλίτιδα, κ.α.)
- Αναπνευστικό σύστημα (δύσπνοια)
- Πεπτικό σύστημα (από το στομάχι: φούσκωμα, αίσθηση πληρότητας ακόμα και μετά από πολλές ώρες από το τελευταίο γεύμα, ναυτία, ερυγές), (από το έντερο: δυσκοιλιότητα, διάρροια, αυξημένοι εντερικοί ήχοι, αίσθημα διάτασης κοιλιακής χώρας, παραλυτικός ειλεός αν γίνει απότομη διακοπή της λήψης καθαρτικών), (από το στόμα: μειωμένη έκκριση σάλιου, ξηροστομία, αιμορραγία των ούλων εξαιτίας της έλλειψης βιταμίνης c)
- Ενδοκρινικό σύστημα (αμηνόρροια, υπογλυκαιμία, προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα)
- Μυοσκελετικό σύστημα (οστεοπενία, οστεοπόρωση, αναστολή ανάπτυξης κατά ύψος αν η πάσχουσα βρίσκεται στην εφηβεία, κατάγματα, μυοπάθεια, ατροφία των μυών)
- Αιμοποιητικό και ανοσολογικό σύστημα (αναιμία, μειωμένη ανοσολογική απάντηση)
- Ουροποιητικό σύστημα (συχνοουρία, μειωμένο όγκων ούρων)
- Κεντρικό νευρικό σύστημα (μειωμένη νοητική λειτουργία, ατροφία υπόφυσης, διαταραχές στον ύπνο, υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα, δυσκολία στη συγκέντρωση, σύγχυση, επιληπτικές κρίσεις, κ.α.)
Γιατί προκαλείται η Νευρική Ανορεξία
Οι αιτίες εμφάνισης της νόσου χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες.
Στην 1η κατηγορία ανήκουν οι παράγοντες που προδιαθέτουν για την εμφάνιση της διαταραχής όπως η κληρονομικότητα και η προνοσηρή προσωπικότητα με καταναγκαστικά και αγχώδη/ τελειοθηρικά χαρακτηριστικά.
Η 2η κατηγορία σχετίζεται με παράγοντες που ευοδώνουν την εμφάνιση της διαταραχής όπως η εφηβεία και η δίαιτα λόγω κοινωνικής πίεσης, κυρίως στις γυναίκες, για να διατηρήσουν το σώμα ισχνό.
Στην 3η κατηγορία ανήκουν παράγοντες που διαιωνίζουν τη διαταραχή όπως ο αρχικός έπαινος για την απώλεια του βάρους, η αίσθηση ελέγχου, η αποφυγή του φόβου για την ανεξέλεγκτη αύξηση του βάρους κλπ.
Ο ρόλος της οικογένειας στην Νευρική Ανορεξία
Οι ανορεκτικές ασθενείς περιγράφουν τις μητέρες τους χωρίς σαφή όρια μεταξύ του εαυτού τους και της κόρης τους και τους πατέρες τους ως ψυχρούς και απόμακρους.
Σε σύγκριση με μη ανορεκτικά άτομα βιώνουν περισσότερο έλεγχο από τη μητέρα τους και υπερπροστασία. Η οικογένεια εισβάλει στην προσωπική ζωή των ασθενών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μητέρα με την κόρη έχουν κοινές ανησυχίες για το σώμα και την τροφή.
Φυσικά και δεν ευθύνεται η οικογένεια αν εμφανιστεί Νευρική Ανορεξία. Υπάρχει ήδη ένα υπόβαθρο, και με την εμφάνιση της πάθησης γίνεται πιο δυσλειτουργικό. Επίσης, πρέπει να αναλογιστούμε πόσο πολύ ζορίζεται μια οικογένεια όταν ένα μέλος της νοσεί με Ανορεξία.
Η επανα-οργάνωση της οικογένειας και η καθοδήγηση που θα λάβει από τους ειδικούς για την αντιμετώπισή της διαταραχής ασκούν σημαντική επίδραση στην πορεία της νόσου. Στην εφηβεία η οικογένεια μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση ή απόσβεση της ανορεκτικής συμπτωματολογίας.
Αντιμετώπιση Νευρικής Ανορεξίας
Στην θεραπείας Ανορεξίας, πρωταρχικός στόχος είναι η έναρξη της σίτισης. Για την ακρίβεια, είναι σαν να μαθαίνουν οι ασθενείς να τρώνε από την αρχή.
Παράλληλα ωθούμε στη μείωση των συμπεριφορών που έχουν να κάνουν με τη μείωση του βάρους και τη διόρθωση των αρνητικών πεποιθήσεων σχετικά με την τροφή. Η ανάρρωση δεν έχει να κάνει μόνο με την αποκατάσταση του βάρους. Από μόνη της δεν οδηγεί στην ιάση. Το βάρος που επανακτάται, εύκολα μπορούν οι ασθενείς να το χάσουν ξανά.
Στόχος του ειδικά εκπαιδευμένου Διαιτολόγου Διατροφολόγου στην Νευρική Ανορεξία είναι η αποκατάσταση της βιοχημικής ισορροπίας. Να διαπιστωθούν δηλαδή τυχόν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά και να καταρτιστεί ένα εξατομικευμένο διαιτολόγιο το οποίο θα ενισχύσει το σώμα.
Η σημασία της εικόνας του σώματος
Εκτός της επαναφοράς του βάρους στα φυσιολογικά, παράλληλα εργαζόμαστε και στο κομμάτι της θετικής ενίσχυσης αναφορικά με την εικόνα σώματος.
Για να εξελιχθεί η θεραπεία και να φτάσουν οι ασθενείς στην ίαση είναι βασικό να κατανοήσουν ότι η υπάρχουσα συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό είναι επιβλαβής, ακόμα και επικίνδυνη για την ίδια τους τη ζωή. Έτσι και μόνο έτσι θα καταφέρουν να την αλλάξουν και να υιοθετήσουν έναν νέο και ισορροπημένο τρόπο διατροφής.
Ο ρόλος της οικογένειας
Είναι σημαντικό να κατανοήσει το οικογενειακό περιβάλλον πως ο ρόλος του στη θεραπεία της Ανορεξίας είναι καθοριστικός. Με ειδικά εγχειρίδια, αλλά και την κατάλληλη στήριξη αναλαμβάνουν την ευθύνη της σίτισης στο σπίτι. Η σίτιση αυτή οφείλει πάντοτε να βρίσκεται σε αρμονία με τις οδηγίες του προγράμματος διατροφής.
Η θεραπεία ενισχύεται με την κατάλληλη καθοδήγηση που θα λάβουν οι ασθενείς και οι οικογένειες αυτών από εξειδικευμένους Ψυχολόγους στις Διατροφικές Διαταραχές. Επίσης, ενδέχεται να είναι σκόπιμη η παρακολούθηση από Ψυχίατρο ή Παθολόγο.
Διατροφική υποστήριξη για Νευρική Ανορεξία
Αναγνωρίζετε τα συμπτώματα της Ανορεξίας σε κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο; Χρειάζεστε έναν έμπειρο Διατροφολόγο στις Διατροφικές Διαταραχές; Το Περί Τροφής μπορει να σας υποστηρίξει.
Είμαστε πιστοποιημένοι Master Practitioners στην αντιμετώπιση Διατροφικών Διαταραχών όπως η Νευρική Ανορεξία. Μπορούμε να σας εξυπηρετήσουμε δια ζώσης ή διαδικτυακά σε όποιο μέρος και να βρίσκεστε.
Υπάρχει λύση και θεραπεία! Επικοινωνήστε μαζί μας με όποιον από τους ακόλουθους τρόπους σας εξυπηρετεί:
- μέσω της φόρμας επικοινωνίας της ιστοσελίδας
- τηλεφωνικά στο 231 555 0150 για να προγραμματίσετε το ραντεβού σας
