Βρισκόμαστε λίγο πριν το τέλος της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής και λίγο πριν την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Όσοι ήδη νηστεύουν σίγουρα έχουν καταναλώσει αρκετές ελιές. Ακόμα και εκείνοι που σκέφτονται ότι προλαβαίνουν ακόμα να νηστέψουν σίγουρα θα τις χρειαστούν γιατί πρόκειται για ένα κατ’ εξοχήν νηστίσιμο τρόφιμο. Το ελαιόδεντρο είναι ένα καρποφόρο δέντρο, το οποίο φύεται και μεγαλώνει στην Ελλάδα. Ο καρπός του είναι η ελιά από την οποία παράγεται το ελαιόλαδο.
Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς στην αρχαία Ελλάδα και πιθανότατα κατάγεται από την ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη. Τόσο τα κλαδιά, όσο και ο καρπός της, ακόμα – ακόμα και το ίδιο το ελαιόλαδο είχαν και εξακολουθούν να έχουν ακόμα και σήμερα συμβολικό χαρακτήρα στην καθημερινότητα των λαών της Μεσογείου και ειδικότερα στην Ελλάδα. Τα κλαδιά της στεφάνωσαν τους πρώτους Ολυμπιονίκες. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικό στοιχείο σε γάμους και βαπτίσεις. Πολλοί καλλιτέχνες έχουν εμπνευστεί απ’ αυτή και αρκετά μουσεία ελιάς και λαδιού υπάρχουν στις περισσότερες από τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Μεσογείου. Το ελαιόλαδο είναι ένα από τα βασικότερα στοιχεία της Μεσογειακής Διατροφής και κατέχει σημαντική θέση στα ιερά μυστήρια της Ορθόδοξης εκκλησίας. Γενικότερα, η ελιά αποτελεί σημαντικό μέρος της διατροφής αλλά και της οικονομικής, καλλιτεχνικής και πολιτισμικής ζωής της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Μεσογείου.
Ο καρπός της ελιάς ωριμάζει στα τέλη του φθινοπώρου και η συγκομιδή του γίνεται με παραδοσιακό τρόπο. Μαζεύεται με το χέρι και είναι ίσως μια από τις πιο σημαντικές αγροτικές δραστηριότητες μαζί μ’ αυτή του τρύγου. Υπάρχουν τρία βασικά είδη ελιών :
- Οι μικρόκαρπες(λαδοελιές)
- Οι μεσόκαρπες(μυτιλινιά, θρομπολιά, κ.α.)
- Χονδροελιές ή αδρόκαρπες(ελιά Καλαμών, κονσερβολιά Αμφίσης, Αγρινίου, Κ.α.)
και τρεις βασικοί τύποι ελιών :
- Οι θρούμπες που παράγονται από ωριμασμένες στο δέντρο ελιές
- Οι κολυμβάδες που προέρχονται από ελιές που δεν έχουν ωριμάσει πλήρως και συντηρούνται σε άλμη
- Οι κονσερβοποιημένες όπως οι ελιές Καλαμών και Αμφίσσης, μαύρες σε άλμη, ξίδι, ή λάδι, πράσινες τσακιστές, πράσινες ολόκληρες, σε άλμη ή ξίδι, πράσινες μεγάλες εκπυρηνωμένες (χωρίς κουκούτσι) σε άλμη, πράσινες μεγάλες εκπυρηνωμένες γεμιστές συνήθως με αμύγδαλα ή κόκκινη πιπέρια σε άλμη.
Αποτελεί σημαντικό συστατικό της Μεσογειακής Διατροφής μιας και είναι πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων ενώ δεν περιέχει καθόλου χοληστερόλη. Η ελιά παρέχει φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό. Επίσης, είναι πηγή μιας σπουδαίας αντιοξειδωτικής ουσίας, της βιταμίνης Ε, η οποία επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών μεμβρανών και καταπολεμά την οστεοπόρωση. 5 μικρές ελιές ή αλλιώς 3 μεγάλες δίνουν 45 θερμίδες και ισοδυναμούν με ένα κουταλάκι του γλυκού ελαιόλαδο. Περιέχουν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης Α, αλλά δεν περιέχουν τόσο μεγάλη ποσότητα βιταμινών Β1, Β6 και Β12. Η βιταμίνη Α βοηθά τον οργανισμό και συνεισφέρει στην ανάπτυξη, στην αναπαραγωγή, στην καλή όραση και στην υγεία του δέρματος. Παράλληλα, προσφέρει και αντικαρκινική προστασία. Οι μαύρες ελιές είναι πλουσιότερες σε συνολικές τοκοφερόλες (αντιοξειδωτικές ουσίες με αντικαρκινική δράση) σε σχέση με τις πράσινες και είναι οι μόνες που εμπεριέχουν β-τοκοφερόλες και α-τοκοτριενόλες(αντιοξειδωτικές ουσίες). Τα ιχνοστοιχεία των ελιών είναι το κάλιο, το ασβέστιο, ο φώσφορος, ο σίδηρος και το μαγνήσιο, ενώ αυτές που συντηρούνται σε άλμη περιέχουν μεγάλες ποσότητες νατρίου. Τις τελευταίες σίγουρα θα πρέπει να τις αποφεύγουν οι υπερτασικοί καθώς το νάτριο ανεβάζει την αρτηριακή πίεση.
Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα ενισχύουν την λειτουργία του καρδιακού συστήματος, προφυλάσσοντας μ’ αυτό τον τρόπο από τις καρδιαγγειακές παθήσεις όπως το εγκεφαλικό και το έμφραγμα. Είναι πλούσιες και σε άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες όπως τα καροτενοειδή και ειδικά το β – καροτένιο, τα οποία έχουν ισχυρή αντιγηραντική δράση. Ταυτόχρονα προστατεύουν τον οργανισμό από τα λεγόμενα εκφυλιστικά νοσήματα όπως η αρθρίτιδα, η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος Αλτσχάιμερ και τον καρκίνο. Οι ελιές πρέπει να φυλάσσονται σε καλά κλεισμένα γυάλινα δοχεία. Δεν χρειάζεται να αγοράζετε μεγάλες ποσότητες μιας και πολύ εύκολα μπορούν να προσβληθούν από μύκητες. Οι γεμιστές ελιές είναι πιο ευαίσθητες. Φροντίστε να αποθηκεύετε τις κονσερβοποιημένες ελιές στο ψυγείο μετά το άνοιγμα της συσκευασίας. Μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε στα ζυμαρικά και στις σαλάτες και ειδικότερα στην χωριάτικη. Αποτελούν και άριστο συνοδευτικό των οσπρίων. Εντάξτε, λοιπόν, τις ελιές στην καθημερινή σας διατροφή και ειδικότερα τώρα που είναι περίοδος νηστείας. Θυμηθείτε όμως ότι πρόκειται για ένα πολύ λιπαρό τρόφιμο το οποίο για κάθε γραμμάριο λίπους αποδίδει στον οργανισμό 9 θερμίδες. Επομένως, δεν φτάνει μόνο να προσέξετε και να μετρήσετε την ποσότητα του ελαιολάδου που θα προσθέσετε στο φαγητό σας, αλλά θα πρέπει να προσέξετε και πόσες ελιές θα καταναλώσετε για να μην διαταραχθεί η ισορροπία των λιπιδίων του αίματος και για να μην αυξηθεί το βάρος σας.
